Fotografen regelen zelf hun individuele beeldrecht. Wat kan Pictoright voor fotografen betekenen?

“Pictoright verzorgt individuele en collectieve rechtenvergoedingen voor beeldmakers. Voor beeldend kunstenaars verzorgen we zowel de individuele als collectieve rechtenvergoeding. Voor fotografen regelen we de collectieve rechtenvergoeding. Wanneer foto’s, illustraties of kunstwerken worden afgebeeld in boeken, tijdschriften of worden vertoond op tv, staat hier een vergoeding tegenover. Dit geldt tevens voor het lenen, kopiëren en via de kabel verspreiden van beelden. Omdat deze vergoedingen uit praktisch oogpunt niet individueel te innen zijn, gebeurt dit collectief. Pictoright verdeelt deze vergoedingen vervolgens onder diegenen die er recht op hebben.”

Hoe kunnen fotografen aanspraak maken op deze vergoeding?

“Fotografen moeten zich daarvoor aanmelden bij Pictoright. We vragen ieder jaar een opgave van publicaties waarin hun werk is verschenen. Aan het eind van het jaar ontvangen fotografen van Pictoright een overzicht van vergoedingen die we aan hen uitkeren.”

Waarom heeft Pictoright het initiatief genomen voor de oprichting van de Federatie Beeldrechten?

“Het belang van beeld was nog nooit zo groot: beelden zijn alom vertegenwoordigd in het dagelijks leven en ze hebben een enorme impact. De waarde van beeld is duidelijk, maar tegelijkertijd staan de verdiensten van fotografen onder druk. Vergoedingen zijn laag, voor veel fotografen is het lastiger om rond te komen. Ook in het huidige rechtenlandschap blijft de value gap voor beeldwerken onderbelicht. Waar de rechten voor muziek op online platforms als Spotify, Instagram en YouTube steeds beter geregeld zijn, is dit voor beeld nog niet het geval. De Federatie Beeldrechten wil dat beeld op de juiste economische waarde geschat wordt en deze waarde aan beeldmakers toerekenen. Doel is een eerlijker verdeling in de keten van maker tot kijker. Beeldmakers verdienen het om beter gezien, gehoord en vertegenwoordigd te worden. Het nieuwe samenwerkingsverband Federatie Beeldrechten wil een slagvaardige organisatie zijn die gaat lobbyen voor een betere auteursrechtelijke positie van makers. Het initiatief van Pictoright en de beroepsorganisaties voor beeldmakers om de Federatie Beeldrechten op te richten vormt een belangrijke eerste stap.”

Wat bedoel je met de value gap?

“Social media platforms moeten door nieuwe Europese wetgeving in gesprek gaan met rechthebbenden van auteursrechtelijk beschermd materiaal om toestemming te krijgen. In de nieuwe wetgeving is – kort gezegd – geregeld dat social media platforms verantwoordelijk zijn voor het materiaal dat binnen hun platforms wordt geplaatst en gedeeld. Eerder was er geen wet die dit regelde. Zo konden social media platforms jaren lang geld verdienen met onder andere advertentie inkomsten, terwijl er veel materiaal – van onder andere beeldmakers – online werd gezet zonder toestemming en bijbehorende vergoeding. Dit wordt de ‘value gap’ genoemd. Pictoright wil met sociale media platforms collectief gaan onderhandelen zodat hieraan een einde komt.”

Je ziet veelal dat verschillende beroepsgroepen en brancheorganisaties samen gaan werken, om sterker te kunnen staan. In dit geval lijkt een tegenovergestelde weg in te zijn ingeslagen: in plaats van samen te werken met andere disciplines als film en muziek, gaan beeldmakers nu hun eigen weg. Waarom deze keuze?

“Voorheen werkten we met verschillende disciplines samen. Daarbij ging echter de meeste aandacht naar de grote partijen: film, muziek en productiemaatschappijen. Het aandeel van beeldmakers bleef daarbij onderbelicht. Het is overigens niet zo dat er helemaal geen samenwerking meer is, maar als vertegenwoordigers van beeldmakers komen we nu nadrukkelijker voor onze achterban op.”

Had de federatie niet eerder moeten worden opgericht?

“Voorheen richtten de verschillende belangenbehartigers zich vooral op de belangen van de eigen beroepsgroep. Sinds corona is het geheel in een stroomversnelling geraakt. Vanuit het Rijk kwam een bijdrage voor creatievelingen. Het aandeel voor beeldmakers was in de ogen van diezelfde beeldmakers veel te laag in verhouding met andere beroepsgroepen. Daaruit is de wil om zich te verenigingen voortgekomen.”

Hoe ver staat het nu met de oprichting? Is de Federatie Beeldrechten al een feit?

“We zitten nu nog in de aanloopfase. De formaliteiten worden deze weken afgerond. De Federatie zal binnenkort een feit zijn.”

Fotografen zijn zelf verantwoordelijk voor hun auteursrecht. Een tip aan fotografen is dan ook om zelf goed na te denken over hoe het zit met je eigen rechten. Daar zit immers ook de waarde van je beeld, het geld dat je met je beelden kunt verdienen. Heb jij nog een tip voor fotografen?

“Beginnende fotografen zijn vaak niet echt bezig met auteursrecht. Ze zijn druk met het vinden van hun signatuur en het opbouwen van een eigen bedrijf. Ze staan er niet bij stil of denken: ‘dat komt wel’. Op een gegeven moment gaat de kwestie toch spelen. Je ziet bijvoorbeeld dat iemand die jouw beeld gebruikt er veel beter van wordt, en dit beeld voor andere doeleinden gebruikt dan afgesproken. Dan kom je erachter dat het loont om je zaken goed te regelen. Overigens versterk je zo niet alleen je eigen positie. Ook andere fotografen zijn er mee geholpen. Als collectief staan fotografen sterker, bijvoorbeeld als het om het zorgen voor eerlijke vergoedingen gaat.”

Dat ligt ook bij fotografen zelf, om zelf een lijn te trekken. Je kunt ook nee zeggen tegen een te slecht betaalde opdracht.

“Het is niet verwonderlijk dat fotografen niet nadenken over het collectief. Op de Kunstacademie wordt autonoom werken gestimuleerd. Je moet alles zelf bedenken en regelen.”

Auteursrecht en ondernemen worden in de opleidingen nauwelijks behandeld.

“Door samen op te trekken wordt de hele fotografenbranche sterker. Als we teruggaan naar de vergoedingen dan zie je op dit moment een machtsconcentratie in de dagbladenwereld. De macht ligt bij slechts een klein aantal partijen. Tegen zulke reuzen is het lastig opboksen als individuele fotograaf. Fotografen rennen nog steeds met een houten zwaardje het veld in, tegen een zwaar bewapende opponent. Dat moet anders. Maar ik wil niet alleen een zwart beeld schetsen. Er gebeurt veel goeds. Als Pictoright ondersteunen we bijvoorbeeld een onderzoek naar de waarde van beeld. We pakken het onrechtmatig gebruik van beeld door MKB bedrijven aan. En we richten onze pijlen op het verkleinen van de value gap.”

Foto: Sebiha Oztas